V soboto, 22. junija 2024, so v Tartinijevi hiši slavnostno odprli razstavno postavitev JAŠA: REQUIEM, multidisciplinarno umetniško delo umetnika Jaše Mrevljeta Pollaka, ki presega tradicionalne umetniške meje.
Razstava je posebna nagrada Tartini 2023, ki jo je umetniku podelila Skupnost Italijanov “Giuseppe Tartini” Piran v okviru 58. Ex-Tempora Piran.
Kustosinja razstave in vodička po njej Laura Rositani.
Na prireditvi je sodelovala skupina v starodavnih oblekah V Tartinijevem času.
Organizator: Samoupravna skupnost italijanske narodnosti Piran v sodelovanju s SI “Giuseppe Tartini”, Obalnimi galerijami Piran in Lutkovnim gledališčem Ljubljana.
Ne pozabite na dihanje, vsi, ki vstopate, bi lahko pisalo na vratih dvorane vedut v Tartinijevi hiši, kjer se je v soboto, 22. junija 2024, ob 16.00 začel prvi prizor prve izvedbe performansa Jaša: Requiem, na sporedu samo tistega dne. Zunaj je namreč človek resda imel občutek, da nikakor ne more vdihniti dovolj globoko, da bi vase spravil toliko kisika, kot ga potrebuje človeško telo za osnovno delovanje, a ko se je nad nami spustila zavesa tišine, v katero so kot oster nož zarezale besede »Pogrešam te … Vem … Jaz tudi … Zelo …«, nam je bilo jasno, da nas na poti do vrha najlepše palače v Piranu čaka veliko izzivov.
A začnimo na začetku. Z uverturo … V sklopu 58. likovnega ekstempora v Piranu je posebno nagrado Tartini 2023 – samostojno razstavo -, ki jo podeljuje Skupnost Italijanov Giuseppe Tartini Piran, prejel Jaša Mrevlje – Pollak, sodobni umetnik, ki se je s številnimi projekti uspešno predstavil po vsem svetu in se uveljavil kot eden najpomembnejših slovenskih sodobnih umetnikov svoje generacije. Nagrado je nagrajenec izkoristil za potop v študijo o osebnosti, po kateri je nagrada poimenovana in o kateri zakladnico znanja pooseblja profesor Sergio Durante iz Padove.
Nato se je zgodil usoden zaplet. Po dolgi bolezni je umrl primarij dr. Gorazd Vojteh Mrevlje, ki je veljal za starosto slovenske psihiatrične stroke, bil je tudi predavatelj psihologije umetnosti na AGRFT. Bolj kot vse to, pa je bil oče. Jašin oče. Sobota v Tartinijevi hiši, kjer je Jaša svojo umetniško stvaritev predstavil javnosti, je morda vsaj simbolično predstavljala dramaturški razplet.
Srečanje v paralelni resničnosti
Trije liki, poosebljeni v lutkah, ki jim njihovi animatorji s svojimi ročnimi in glasovnimi veščinami vdihnejo življenje in osebnost, tako prepričljivo usklajeno z resničnimi osebami, da gledalec v trenutku pozabi, da ima pred seboj (samo) lutko. Število tri se ponavlja skozi prizore v različnih kontekstih – trije pari čevljev, tri časovne dimenzije, tri paralelne ravni resničnosti -, in se naslanja na Tartinijev tretji ton – akustični fenomen, interferenca med dvema akordoma, ki samo v popolni uglašenosti ustvarita komaj zaznavnega tretjega. V tretjo resničnost, nahajajočo se med tostranstvom in onostranstvom, v brezčasje, je Jaša zasidral svoj Requiem, posvečen pogrešanemu očetu.
Tu je še četrti lik, neviden, a tako prisoten, da zareže, močno, globoko, boleče. Neviden spremljevalec so čustva, ki se morda res dobro skrijejo pod preprogo besed, a kot feniks vzletijo, ko vse utihne … in ostane samo še tišina … Veliko tišine, ki jo besede le zelo previdno, nevsiljivo, samo ko je nujno, samo oplazijo, objamejo, ji dajo krila, da lahko svobodno potuje med različnimi ravnmi zaznavanja in doživljanja (ne)stvarnosti.
Z njo, tišino, se perfomans začne in konča. V njenem labirintu Jaša išče odgovore, se zaletava v trdne in visoke zidove strahu, a ko jih premaguje, se vedno znova znajde na istem mestu, v popolnem Niču. Kjer pa ni tako turobno, kot se morda zdi navadnemu človeku, vajenemu otipljivih, trdnih stvari, temveč pomirjujoče, navdihujoče, celo tako špasno, da vzbuja smeh. Veliko smeha. Sploh ko se vlogi šaljivca prepustita oba stanovalca Niča, Tartini in Oče, in razpravljata o prijetnih plateh življenja, ki jih je treba užiti. In najdeta stično točko v glasbi … Ki zdravi, pravi doktor za duševnost. Ne, ki pomaga odpreti vrata do skritih resnic, pravi skladatelj in violinist, veteran dežele Niča, Giuseppe Tartini, ki je v brezčasno vzporedno resničnost prihitel na pomoč Jaši, umetniku, ki je v tem brezčasju malce zašel … iščoč odgovor na vprašanje, kako se soočiti z izgubo nekoga, ki je strani tvojega življenja zapolnjeval z živimi, toplimi barvami.
Obiskovalec stopa iz prizora v prizor
Ob vstopu v prizor gledalca pričakajo netilci ognja, ki v njem prižgejo emocije. Slike, zvoki, Očetove kravate, (trije pari) čevljev, knjige, (tri) sedišča iz ordinacije, tri rastoče rastline in živi, a nekje v medčasju, ob razkošni (zadnji) večerji odreveneli člani Tartinijeve družine, ki so jih upodobili člani skupine V Tartinijevem času italijanske piranske skupnosti (tri ženske in trije moški) in umetnik Mattias Gingliano.
Krmarjenju svoje duševnosti bi prav tako lahko rekli umetnost. Sploh ko krmarimo čustva, ki predstavljajo eno najbolj impresivnih izraznih sredstev. A šele ko se naučimo pravilne … ne, primerne uporabe bogate palete odtenkov tako, da nam njihov preplet zagotovi čim manj bližnjih srečanj z nevarnimi čermi, ko plujemo po nepredvidljivem morju življenja. Človek je potemtakem umetnik z veliko začetnico. Kaj je potem človek, ki drugega človeka uči veščine upravljanja lastnih čustev tako, da iz njih izvabi melodijo, ki se ujema z njihovim sporočilom? Največji umetnik?
V sklepnem pogovoru med Jašo človekom in Očetom lutko mu slednji pove, da je zrasel. Morda je to odgovor, ki ga išče. Praznino, ki ostane za nekom, sprejmemo tako, da zrastemo … postanemo večji. Postanemo tako veliki, da lahko v sebi nudimo dom vsem, ki smo jih na svoji poti izgubili.
Konca ni, je samo popotovanje
V tem, zadnjem prizoru gospod Mrevlje sklene tudi, da je dobro opravil vlogo očeta. Sklep, ki morda vsebuje prikrito sporočilo o tem, da Jaša verodostojno opravlja vlogo Sina gospoda, ki je dobro opravil vlogo očeta. Tudi zato, ker ni stopil v njegove čevlje, ampak hodi bos mimo njih. In ne neha rasti … Kot človek, kot umetnik. Ki zna biti odrasel, včasih uporniški in včasih svoboden otrok, ki je že davno prerasel očetove čevlje in hodi bos … Da ob vsakem koraku začuti pot, po kateri stopa. Pot, ki se nikoli zares ne konča. Ker konca ni. Ali kot je rekel veliki Giuseppe Tartini: »Vse skupaj je popotovanje. Za vse nas. Za vse nas«
Jašin preplet vizualnih umetnosti, performansa, arhitekturnih posegov, lutkovne umetnosti, poezije in glasbe, s katerim se obiskovalca dotakne na vseh ravneh doživljanja, je nastal v sodelovanju domače samoupravne skupnosti italijanske narodnosti, Skupnosti Italijanov Giuseppe Tartini, Obalnih galerij Piran in Lutkovnega gledališča Ljubljana.
Marionete treh likov je po avtorjevih načrtih v sodelovanju z umetnico Meto Grgurevič izdelal atelje ljubljanskega lutkovnega gledališča, življenje so jim vdihnili lutkovni animatorji Lovro Finžgar, Polona Kores in Martina Maurič Lazar, za glasbeno spremljavo sta poskrbela KALU in Bowrain. Medtem ko so performans uprizorili štirikrat zapored in ponovitve niso v načrtu, razstavna postavitev, za katero je poskrbela kustosinja Laura Rositani in ki se razprostira po večini dvoran Tartinijeve hiše, ostaja na ogled do 7. septembra.
Besedilo: Nataša Fajon
Foto: Nataša Fajon
We firmly believe that the internet should be available and accessible to anyone, and are committed to providing a website that is accessible to the widest possible audience, regardless of circumstance and ability.
To fulfill this, we aim to adhere as strictly as possible to the World Wide Web Consortium’s (W3C) Web Content Accessibility Guidelines 2.1 (WCAG 2.1) at the AA level. These guidelines explain how to make web content accessible to people with a wide array of disabilities. Complying with those guidelines helps us ensure that the website is accessible to all people: blind people, people with motor impairments, visual impairment, cognitive disabilities, and more.
This website utilizes various technologies that are meant to make it as accessible as possible at all times. We utilize an accessibility interface that allows persons with specific disabilities to adjust the website’s UI (user interface) and design it to their personal needs.
Additionally, the website utilizes an AI-based application that runs in the background and optimizes its accessibility level constantly. This application remediates the website’s HTML, adapts Its functionality and behavior for screen-readers used by the blind users, and for keyboard functions used by individuals with motor impairments.
If you’ve found a malfunction or have ideas for improvement, we’ll be happy to hear from you. You can reach out to the website’s operators by using the following email
Our website implements the ARIA attributes (Accessible Rich Internet Applications) technique, alongside various different behavioral changes, to ensure blind users visiting with screen-readers are able to read, comprehend, and enjoy the website’s functions. As soon as a user with a screen-reader enters your site, they immediately receive a prompt to enter the Screen-Reader Profile so they can browse and operate your site effectively. Here’s how our website covers some of the most important screen-reader requirements, alongside console screenshots of code examples:
Screen-reader optimization: we run a background process that learns the website’s components from top to bottom, to ensure ongoing compliance even when updating the website. In this process, we provide screen-readers with meaningful data using the ARIA set of attributes. For example, we provide accurate form labels; descriptions for actionable icons (social media icons, search icons, cart icons, etc.); validation guidance for form inputs; element roles such as buttons, menus, modal dialogues (popups), and others. Additionally, the background process scans all of the website’s images and provides an accurate and meaningful image-object-recognition-based description as an ALT (alternate text) tag for images that are not described. It will also extract texts that are embedded within the image, using an OCR (optical character recognition) technology. To turn on screen-reader adjustments at any time, users need only to press the Alt+1 keyboard combination. Screen-reader users also get automatic announcements to turn the Screen-reader mode on as soon as they enter the website.
These adjustments are compatible with all popular screen readers, including JAWS and NVDA.
Keyboard navigation optimization: The background process also adjusts the website’s HTML, and adds various behaviors using JavaScript code to make the website operable by the keyboard. This includes the ability to navigate the website using the Tab and Shift+Tab keys, operate dropdowns with the arrow keys, close them with Esc, trigger buttons and links using the Enter key, navigate between radio and checkbox elements using the arrow keys, and fill them in with the Spacebar or Enter key.Additionally, keyboard users will find quick-navigation and content-skip menus, available at any time by clicking Alt+1, or as the first elements of the site while navigating with the keyboard. The background process also handles triggered popups by moving the keyboard focus towards them as soon as they appear, and not allow the focus drift outside of it.
Users can also use shortcuts such as “M” (menus), “H” (headings), “F” (forms), “B” (buttons), and “G” (graphics) to jump to specific elements.
We aim to support the widest array of browsers and assistive technologies as possible, so our users can choose the best fitting tools for them, with as few limitations as possible. Therefore, we have worked very hard to be able to support all major systems that comprise over 95% of the user market share including Google Chrome, Mozilla Firefox, Apple Safari, Opera and Microsoft Edge, JAWS and NVDA (screen readers), both for Windows and for MAC users.
Despite our very best efforts to allow anybody to adjust the website to their needs, there may still be pages or sections that are not fully accessible, are in the process of becoming accessible, or are lacking an adequate technological solution to make them accessible. Still, we are continually improving our accessibility, adding, updating and improving its options and features, and developing and adopting new technologies. All this is meant to reach the optimal level of accessibility, following technological advancements. For any assistance, please reach out to