V sklopu 31. Primorskega poletnega festivala v četrtek, 18. julija 2024, v spominski hiši Cirila Kosmača v Portorožu, predstava KAPLJA SOLI.
Avtorski projekt, ki ga je navdihnila poezija pesnika Edelmana Jurinčiča, v izvedbi Slovenskega stalnega gledališča Trst/Teatro stabile sloveno di Trieste.
Organizator: PPF v sodelovanju s Samoupravno skupnostjo italijanske narodnosti Piran
Topel, zelo topel, vroč poletni večer v Portorožu. Pred vročino so pokleknila celo drevesa, vse živo je sklonilo glave v skupnem zajemanju sape. Na kamnitem odru, ki mu je kot kulisa statirala Kosmačeva hiša, se je v intimnem soju luči lesketal kupček soli.
Poleg njega je sedla mlada ženska s knjigo v rokah. Tišina. Le črički se niso pustili utišati. Niti ko se jim je v mraku pridružil njen glas. Topel kot poletna sapa. Topel kot verzi, ki jih je ponesel proti nebu. Vztrajne vriskače je preglasila šele glasba. Vročina je počasi pojenjala, a mi smo še vedno zajemali sapo. Le da nam je zdaj dih jemalo subtilno izmenjavanje tišine in zvoka, teme in svetlobe, govora in petja, glasbe in plesa, ki jih je igralka Patrizia Jurinčič Finžgar kot čarodejka prepletla, zapletla, vpletla, spletla v pripoved o življenju. O nastanku življenja. O izvoru. O prvobitnem, ki je del vseh nas. O kaplji soli.
Do tja, do prvobitnega, je avtorico zapeljala, popeljala, pripeljala več let šepetajoča želja, da bi na odru predstavila sad sodelovanja treh primorskih ustvarjalcev – pesnika Edelmana Jurinčiča, kitarista Janoša Jurinčiča in nje same, dramske igralke Patrizie Jurinčič Finžgar. Kot je razvidno na prvi pogled, si trije ustvarjalci poleg ljubezni do umetnosti delijo tudi enak priimek, zaradi česar je najprej mislila, da bo njeno raziskovanje odstrlo skupne korenine. A življenje ima eno tako hecno navado, da nas vedno znova preseneti, in tako je bilo tudi s Patrizio, ki sorodstvenih vezi s pesnikom in kitaristom sicer ni odkrila, jo je pa pot, zaznamovana s poezijo Edelmana Jurinčiča, ponesla še dlje.
»Nastala je predstava o koreninah vseh nas, o nastanku in rojstvu človeka. Temu je v veliki meri botrovalo tudi to, da je nastajala med mojo nosečnostjo,« je pojasnila avtorica.
Jurinčičevo poezijo je v predstavo vključila v različnih oblikah. V dramaturško besedilo se pritihotapi kot govor, se nežno nasloni na zvočne efekte, s katerimi prav tako krmari sama, in preseneti, ko zazveni z roko v roki s kitaro, v petju.
»V Edelmanovi poeziji je čutiti fascinacijo nad starodavnim, nad obrednim. Prav tako predstavo sem si želela ustvariti. Ko danes rečemo obred, najverjetneje pomislimo na religiozne, verske obrede. A tudi gledališče je obred, saj se je razvilo iz njega. Zanimalo me je, ali še znamo vanj vstopiti kot v svetišče in z njegovo pomočjo raziskati kanček resnice o sebi in svetu,« je Patrizia Jurinčič pojasnila, s čim jo je pesnik prevzel.
Pesmi je skrbno nabrala v zbirki Tamariske v laguni časa, je izpostavila, le eno si je sposodila iz druge, pesem z naslovom Popolnoma sama, ki domuje v zbirki Odhodi. A odločilna je bila prva.
»Prva, ki sem jo izbrala, je bila pesem Iskanje, v kateri nas Edelman sprašuje, kje se skriva resnica naše preteklosti, in ponuja odgovor: v besedah, legendah in mitih,« se spominja.
In ravno s slednjimi je tlakovala pot, ki gledalca popelje tja daleč, na sam začetek … vsega. Različne legende, ki izvirajo iz Evrope, Afrike, Južne Amerike, je združila pod plaščem ene, v kateri je našla … kapljo soli …
»Osrednja legenda je egipčanski mit o nastanku človeka iz božje solze. Naravnost očaralo me je, da sta v egipčanskem jeziku besedi jok in človek tako sorodni: rmv (jok) in rmt (človek). Iz teh imen sem izpeljala še vsa druga in vsa se navezujejo na slano tekočino,« je povedala igralka Slovenskega stalnega gledališča iz Trsta.
Morje kot življenje in sol kot življenjska energija … vseprisotna, ob rojstvu, ob smrti, v solzah sreče in bolečine. Primorska ustvarjalka se strinja, da so tukajšnji ljudje čustveno navezani na morje.
»O njem pišemo zgodbe, pesmi, ustvarjamo predstave. A ta resnica je resnica vseh nas: toliko, da so tako rekoč vse človeške tekočine – od solz mimo potu do plodovnice – slane. Kot bi bila to dediščina prvih bitij, ki so naselila ta planet – naselila so se namreč v slani vodi,« je z morjem zaobjela bistvo vsega živega.
Za nastanek človeka mora priti do združitve moškega in ženske. Moško in žensko se prepleta tudi v scenariju. Moškost se skriva v govorjeni besedi, ženskost v uglasbeni besedi oziroma petju. Moški je v predstavi prisoten tudi z glasom. V prvi postavitvi, leta 2022 ga je prispeval kar pesnik sam, v vnaprej posneti interpretaciji svoje poezije, v letošnji dvojezični različici pa verzi v italijanščini odmevajo iz zvočnikov z glasom Lorenza Zuffija. Moški je torej prisoten le delno. Podobno kot je (ne)prisoten ob rojstvu novega bitja.
Žensko edinstvenost avtorica izpostavi tudi z uporabo rekvizitov iz sveta ritmične gimnastike, edine olimpijske discipline, v kateri lahko tekmujejo samo ženske.
»Tako kot lahko samo ženske nosimo in rodimo otroka,« zaokroži misel avtorica, ki ženski edinstvenosti doda še vsestransko ustvarjalnost, saj pri predstavi Kaplja soli uteleša avtorico scenarija, režiserko, dramaturginjo, pripovedovalko in pevko.
Njeni ženskosti se je priklonil sam Edelman Jurinčič, ki si je ogledal tudi predstavo v Portorožu. Bil je, kot je dejala, navdušen nad njeno zamislijo in ji prepustil proste roke pri snovanju zgodbe, po premieri pa ji šepetajoč v uho priznal, da je »v njegovih poezijah odkrila sporočila, ki jih še sam ni.«
»Pesništvo je delo tišine in samote, gledališče pa je hrupno in skupinsko: ko združita moči, lahko ponudita jasna in močna sporočila,« je dodala edinstvena igralka.
Dvojnost moško/žensko se skriva tudi v glasbenem tandemu; avtorske uglasbitve je prispevala Andrejka Možina, s svojo vrhunsko interpretacijo pa oživel kitarist Janoš Jurinčič. Posebnost predstave je tudi v tem, da se dogaja na različnih prizoriščih, kar terja dodatne ustvarjalne prijeme. Postavili so jo na plaži, v parku, v portiču …
»V Kosmačevi hiši sem en prizor, ki se dogaja na vrhu hriba, odigrala kar v prvem nadstropju, na oknu, in reflektor, ki me je osvetljeval, je za kratek čas osvetlil tudi Kosmačevo spominsko tablo. Tega v originalni postavitvi seveda ni. A s tem sem gledalcem sporočila, da se ne pretvarjam, da sem kje drugje: sem prav tu, v hiši, kjer je ustvarjal Kosmač. To je zame čar gledališča: dogaja se tukaj in zdaj in vsakokrat, ko se ustvarjalec predstave tega zaveda in to izkoristi za pripovedovanje, sem mu kot gledalka hvaležna,« je še dejala Patrizia Jurinčič Finžgar.
Gledalci in poslušalci predstave v sklopu Primorskega poletnega festivala, na dvorišču Kosmačeve spominske hiše v Portorožu smo prav tako hvaležni. Ponižno smo odprli vse svoje čute, da nas je vsak dotik Kaplje soli nežno opomnil, od kod prihajamo in iz česa smo. Kaj smo … mozaik tisočerih kapljic soli.
Besedilo: Nataša Fajon
Foto: Nataša Fajon
We firmly believe that the internet should be available and accessible to anyone, and are committed to providing a website that is accessible to the widest possible audience, regardless of circumstance and ability.
To fulfill this, we aim to adhere as strictly as possible to the World Wide Web Consortium’s (W3C) Web Content Accessibility Guidelines 2.1 (WCAG 2.1) at the AA level. These guidelines explain how to make web content accessible to people with a wide array of disabilities. Complying with those guidelines helps us ensure that the website is accessible to all people: blind people, people with motor impairments, visual impairment, cognitive disabilities, and more.
This website utilizes various technologies that are meant to make it as accessible as possible at all times. We utilize an accessibility interface that allows persons with specific disabilities to adjust the website’s UI (user interface) and design it to their personal needs.
Additionally, the website utilizes an AI-based application that runs in the background and optimizes its accessibility level constantly. This application remediates the website’s HTML, adapts Its functionality and behavior for screen-readers used by the blind users, and for keyboard functions used by individuals with motor impairments.
If you’ve found a malfunction or have ideas for improvement, we’ll be happy to hear from you. You can reach out to the website’s operators by using the following email
Our website implements the ARIA attributes (Accessible Rich Internet Applications) technique, alongside various different behavioral changes, to ensure blind users visiting with screen-readers are able to read, comprehend, and enjoy the website’s functions. As soon as a user with a screen-reader enters your site, they immediately receive a prompt to enter the Screen-Reader Profile so they can browse and operate your site effectively. Here’s how our website covers some of the most important screen-reader requirements, alongside console screenshots of code examples:
Screen-reader optimization: we run a background process that learns the website’s components from top to bottom, to ensure ongoing compliance even when updating the website. In this process, we provide screen-readers with meaningful data using the ARIA set of attributes. For example, we provide accurate form labels; descriptions for actionable icons (social media icons, search icons, cart icons, etc.); validation guidance for form inputs; element roles such as buttons, menus, modal dialogues (popups), and others. Additionally, the background process scans all of the website’s images and provides an accurate and meaningful image-object-recognition-based description as an ALT (alternate text) tag for images that are not described. It will also extract texts that are embedded within the image, using an OCR (optical character recognition) technology. To turn on screen-reader adjustments at any time, users need only to press the Alt+1 keyboard combination. Screen-reader users also get automatic announcements to turn the Screen-reader mode on as soon as they enter the website.
These adjustments are compatible with all popular screen readers, including JAWS and NVDA.
Keyboard navigation optimization: The background process also adjusts the website’s HTML, and adds various behaviors using JavaScript code to make the website operable by the keyboard. This includes the ability to navigate the website using the Tab and Shift+Tab keys, operate dropdowns with the arrow keys, close them with Esc, trigger buttons and links using the Enter key, navigate between radio and checkbox elements using the arrow keys, and fill them in with the Spacebar or Enter key.Additionally, keyboard users will find quick-navigation and content-skip menus, available at any time by clicking Alt+1, or as the first elements of the site while navigating with the keyboard. The background process also handles triggered popups by moving the keyboard focus towards them as soon as they appear, and not allow the focus drift outside of it.
Users can also use shortcuts such as “M” (menus), “H” (headings), “F” (forms), “B” (buttons), and “G” (graphics) to jump to specific elements.
We aim to support the widest array of browsers and assistive technologies as possible, so our users can choose the best fitting tools for them, with as few limitations as possible. Therefore, we have worked very hard to be able to support all major systems that comprise over 95% of the user market share including Google Chrome, Mozilla Firefox, Apple Safari, Opera and Microsoft Edge, JAWS and NVDA (screen readers), both for Windows and for MAC users.
Despite our very best efforts to allow anybody to adjust the website to their needs, there may still be pages or sections that are not fully accessible, are in the process of becoming accessible, or are lacking an adequate technological solution to make them accessible. Still, we are continually improving our accessibility, adding, updating and improving its options and features, and developing and adopting new technologies. All this is meant to reach the optimal level of accessibility, following technological advancements. For any assistance, please reach out to