Tematski sprehod z naslovom “Piranski vinogradi”, ki je potekal v soboto, 6. julija 2024, pod vodstvom Romane Kačič. Obiskali smo zadnja vinograda v Piranu, za katera skrbita Branko in Silvij.
Sprehoda sta se udeležila in v nagovoru pozdravila predsednica SI Giuseppe Tartini Fulvia Zudič in predsednik SSIN Piran Andrea Bartole.
Organizator: Samoupravna skupnost italijanske narodnosti Piran v sklopu projekta Kulturni razvoj podeželja izven zgodovinskega jedra mesta Piran ob podpori Občine Piran
Piran je resda beneško mesto, a se od svoje nekdanje prestolnice v marsičem tudi razlikuje. Med najbolj očitne razlike vsekakor sodi to, da so Benetke povsem ravninske, medtem ko se piransko ozemlje začne na določeni točki dvigovati. Ta njegova posebnost, ki je ne delita ne Izola ne Koper, je najbolj vidna, če nanj pogledamo od zgoraj. Takrat vidimo, da Piran tvori arhitekturni, kamniti, urbanistični del, kjer zelenja praktično ni, je pa to dobesedno pripeto nanj takoj, ko se naš korak začne vzpenjati. Tam, tik ob vznožju vzpona, se začnejo prvi vrtovi, sledijo pa jim njive, polja, oljčni nasadi in vinogradi.
Tako je udeležence julijskega sprehoda po podeželju uvodoma nagovorila Romana Kačič, krajinska arhitektka, ki so jo v Samoupravni skupnosti italijanske narodnosti Piran izbrali za vodičko pri projektu Kulturni razvoj podeželja izven zgodovinskega jedra mesta Piran. V sklopu slednjega je Kačič pripravila tematske sprehode in obiskovalce v letošnjem letu že popeljala v Padno, Strunjan in na Sečo. Kot je poudarila, želijo s tovrstnimi dogodki ljudem predstaviti piransko podeželje in ljudi, ki živijo v tesnem stiku z zemljo.
Tokrat je bil na vrsti Piran in zadnja vinograda, čigar trte vsako leto bogato obrodijo, iz njih pa njuna skrbnika pridelata vino žlahtnega okusa. Oba se nahajata na hribu Mogoron, le da ima eden pogled na Piran, do drugega pa nas pripelje pot, ki je z obeh strani obdana s suhim zidom, tisti na desni strani se celo konča z vogalom, kar je po besedah Kačič izredna redkost.
Kot je pojasnila krajinska arhitektka in raziskovalka piranskega podeželja, so vinogradi tu, nad mestom Piran skoraj v celoti izginili.
»Če pogledamo stare zemljevide, je razvidno, da jih je bilo tukaj kar nekaj, vendar so vsi izginili. Na strmem in terasastem pobočju je industrijska pridelava vina, s stroji, praktično nemogoča,« je pojasnila.
Tipični istrski vinogradi so bili majhni. Zemljišče – campo, kot so ga imenovali Piranesi (Pirančani) – je bilo vedno nagnjeno in oblikovano v terase, saj tako zemlja zadržuje vodo poleti, ko je primanjkuje, pozimi, ko je je preveč, pa jo pušča skozi, dokler postopoma povsem ne izgine.
Zemljišče Branka Lebana, ki se razprostira na desetih terasah (v Piranu jim pravijo pastine), je nekoč bilo polno kamenja. Ker so ga izkopavali, ga uporabili za suho gradnjo, pa tudi prodajali, so domačini temu območju rekli kar kamnolom.
Družina, ki je tu živela pred Brankovo, ni posedovala samo njiv, ampak tudi živali. V enem redkih še izvirnih kažunov so domovali osel in koze, okrog njega so se podile kokoši, v bližnji kletni hišici pa je svoj dom imel tudi pujs. Danes najdemo tam celo paleto rastlin – kar tudi sodi med prepoznavne značilnosti piranskih vrtov -, kot so nešplja, navadni sirek, nasad oljk, tako starih kot novih in, seveda, trte.
V Brankovem vinogradu je 500 trt malvazije in prav toliko refoška, pridela pa približno tristo litrov vina na vrsto, nekaj več malvazije in nekaj manj refoška. Vsi postopki potekajo ročno, zato je razdalja med vrstami trt majhna, zaključujejo jih akacije, tla pa prekriva trava, ki ohranja vlago in trtam omogoča dihanje. Trte skoraj nikoli ne zbolijo, je Romani zaupal Branko, saj živijo v mozaiku raznolikosti, ki pritegne različne vrste žuželk in ptic. Vse to zagotavlja najboljše pogoje za rast. Če k temu dodamo še razgled, ki zaobjema ves Piran, njegovo mestno jedro, tri zvonike in obzidje ter ogrinjalo iz zelenja, ki mu daje hrano in ga varuje, je edinstven okus vina zagotovljen.
Nekaj korakov stran, čez cesto, nas je pričakal gospod Tuljak, Silvij Tuljak. Njegov oče je prišel v Piran leta 1948, za njim pa sta iz vasice Tuljaki prišla še njegova brata. Vinograd, ki nam ga je predstavil, stoji tam okrog 55 let, zaželel si ga je kot deček pri šestnajstih ali sedemnajstih, ker je hotel narediti vtis na bodočega tasta.
Po vojni, leta 1953, v času istrskega eksodusa, je tako kot drugi Italijani svoj dom zapustil tudi očetov prijatelj in mu zapustil svoje posestvo. A samo štiri leta kasneje so novi gospodarji z agrarno reformo kmetom vzeli vso zemljo in jo razdelili med nove naseljence, obdržali so lahko le manjši košček. Ob osamosvojitvi Slovenije je Silvij skušal ponovno pridobiti družinsko zemljo. Ni mu uspelo. Kljub temu jo še naprej obdeluje, občinske oblasti pa ga pustijo pri miru.
Na 1500 kvadratnih metrov velikem vinogradu gospod Tuljak goji pet vrst malvazije in vsako leto pridela od 350 do 500 litrov vina. Vrste trt so tu bolj narazen kot v sosednjem vinogradu, saj je že Silvijev oče uporabljal frezo, za razliko od gospoda Lebana pa sam ni gostoljuben s travo, saj se je je znebil s strupom. Po njegovem zagotovilu slednji ne vpliva na trte in vino. Medtem ko je oče na začetku in koncu vrst zasadil vrtnice, se je sam odločil za breskve. Prve resda lepo zgledajo, a breskve so užitne, se je pošalil.
Sprehodi po podeželju, ki jih italijanska skupnost pripravlja ob podpori Občine Piran, se bodo nadaljevali avgusta, ko bomo spoznavali Strunjan, septembra pa Sveti Peter. Projekt se bo zaključil oktobra na Oktobrskem prazniku domačih okusov FONS, ki bo kot vsako leto potekal v nekdanjem skladišču soli Monfort v Portorožu.
Besedilo: Nataša Fajon
Foto: Nataša Fajon
We firmly believe that the internet should be available and accessible to anyone, and are committed to providing a website that is accessible to the widest possible audience, regardless of circumstance and ability.
To fulfill this, we aim to adhere as strictly as possible to the World Wide Web Consortium’s (W3C) Web Content Accessibility Guidelines 2.1 (WCAG 2.1) at the AA level. These guidelines explain how to make web content accessible to people with a wide array of disabilities. Complying with those guidelines helps us ensure that the website is accessible to all people: blind people, people with motor impairments, visual impairment, cognitive disabilities, and more.
This website utilizes various technologies that are meant to make it as accessible as possible at all times. We utilize an accessibility interface that allows persons with specific disabilities to adjust the website’s UI (user interface) and design it to their personal needs.
Additionally, the website utilizes an AI-based application that runs in the background and optimizes its accessibility level constantly. This application remediates the website’s HTML, adapts Its functionality and behavior for screen-readers used by the blind users, and for keyboard functions used by individuals with motor impairments.
If you’ve found a malfunction or have ideas for improvement, we’ll be happy to hear from you. You can reach out to the website’s operators by using the following email
Our website implements the ARIA attributes (Accessible Rich Internet Applications) technique, alongside various different behavioral changes, to ensure blind users visiting with screen-readers are able to read, comprehend, and enjoy the website’s functions. As soon as a user with a screen-reader enters your site, they immediately receive a prompt to enter the Screen-Reader Profile so they can browse and operate your site effectively. Here’s how our website covers some of the most important screen-reader requirements, alongside console screenshots of code examples:
Screen-reader optimization: we run a background process that learns the website’s components from top to bottom, to ensure ongoing compliance even when updating the website. In this process, we provide screen-readers with meaningful data using the ARIA set of attributes. For example, we provide accurate form labels; descriptions for actionable icons (social media icons, search icons, cart icons, etc.); validation guidance for form inputs; element roles such as buttons, menus, modal dialogues (popups), and others. Additionally, the background process scans all of the website’s images and provides an accurate and meaningful image-object-recognition-based description as an ALT (alternate text) tag for images that are not described. It will also extract texts that are embedded within the image, using an OCR (optical character recognition) technology. To turn on screen-reader adjustments at any time, users need only to press the Alt+1 keyboard combination. Screen-reader users also get automatic announcements to turn the Screen-reader mode on as soon as they enter the website.
These adjustments are compatible with all popular screen readers, including JAWS and NVDA.
Keyboard navigation optimization: The background process also adjusts the website’s HTML, and adds various behaviors using JavaScript code to make the website operable by the keyboard. This includes the ability to navigate the website using the Tab and Shift+Tab keys, operate dropdowns with the arrow keys, close them with Esc, trigger buttons and links using the Enter key, navigate between radio and checkbox elements using the arrow keys, and fill them in with the Spacebar or Enter key.Additionally, keyboard users will find quick-navigation and content-skip menus, available at any time by clicking Alt+1, or as the first elements of the site while navigating with the keyboard. The background process also handles triggered popups by moving the keyboard focus towards them as soon as they appear, and not allow the focus drift outside of it.
Users can also use shortcuts such as “M” (menus), “H” (headings), “F” (forms), “B” (buttons), and “G” (graphics) to jump to specific elements.
We aim to support the widest array of browsers and assistive technologies as possible, so our users can choose the best fitting tools for them, with as few limitations as possible. Therefore, we have worked very hard to be able to support all major systems that comprise over 95% of the user market share including Google Chrome, Mozilla Firefox, Apple Safari, Opera and Microsoft Edge, JAWS and NVDA (screen readers), both for Windows and for MAC users.
Despite our very best efforts to allow anybody to adjust the website to their needs, there may still be pages or sections that are not fully accessible, are in the process of becoming accessible, or are lacking an adequate technological solution to make them accessible. Still, we are continually improving our accessibility, adding, updating and improving its options and features, and developing and adopting new technologies. All this is meant to reach the optimal level of accessibility, following technological advancements. For any assistance, please reach out to